Tăng acid uric máu trong cộng đồng khá phổ biến. Nếu cách đây 2 thập niên, tình trạng nâng cao acid uric ở người Việt Nam ước tính chỉ 1 - 2% thì hiện nay, tỷ lệ đó đã nâng cao lên rất nhiều. Ngoài bệnh gút, chứng tăng acid uric máu còn thấy ở một số bệnh khác mà rất nhiều gặp tại người cao tuổi (NCT).
NCT nâng cao acid uric máu do đâu?
Tăng axit uric máu là do rối loạn chuyển hóa purin, gặp chính yếu ở người trưởng thành, nhưng NCT chiếm tỷ lệ cao hơn cả. Axit uric được tạo ra trong quy trình chuyển hóa các axit nhân của mọi tế bào trong cơ thể và được đào thải ra ngoài chủ yếu qua nước tiểu. Ở người bình thường, hai quá trình tạo ra và đào thải acid uric luôn luôn được cân bằng. Vì một lý do nào đó, nhất là tại NCT, quy trình chuyển hóa nhân purine bị rối loạn sẽ gây nâng cao acid uric trong máu. Hai hiện tượng: tăng thu tiếp nhân purin hoặc giảm bài xuất acid uric hoặc cả 2 xảy ra đồng thời tại trong máu đều dẫn tới nâng cao acid uric. Có 2 nhân tố thuận lợi dẫn đến điều này: Một là di truyền, ở những đối tượng có thể tạng dễ bị rối loạn chức năng phóng thích acid uric qua đường tiểu do có các bất thường vào enzym chuyển hóa (chiếm tỷ lệ khoảng 1%); Hai là môi trường, phổ biến đặc biệt việc ăn, uống quá nhiều chất đạm có nhân purin có trong cơ thể động vật (thịt thú rừng, da gà, lòng, giò heo, nạm bò, tim, gan, thận, não, xúc xích, lạp xường), hải, thủy sản (lươn, cá mòi, cá nục) hoặc uống nhiều bia, rượu (trừ rượu vang). Yếu tố này chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 90%). Khởi phát thường do uống quá nhiều rượu, ăn nhiều phủ tạng động vật hoặc thủy, hải sản. Thực chất thì nhân purin có trong các loại thực phẩm không trực tiếp gây hại mà chỉ trở nên độc chất lúc chúng đi cùng với mỡ động vật, bởi vì chất béo làm cản trở bài xuất axít béo. Hai yếu tố làm giảm sự bài xuất acid uric - đó là uống ít nước (không đủ 1,5 lít/ngày) và nhịn tiểu (với nhiều lý do khác nhau). Hai yếu tố này thường gặp tại NCT vì họ lười hoặc ngại uống nước do lo sợ đi tiểu nhiều, nhất là ban đêm, gây mất ngủ và cũng vì vậy, họ thường nhịn tiểu. Càng nhịn tiểu, càng uống ít nước thì acid uric máu càng tăng. Do đó, một số người dù không ăn các loại thực phẩm chứa purin nhưng vẫn có chứng nâng cao acid uric máu. Ngoài ra, tại 1 số người có chỉ số acid uric máu nâng cao nhưng chưa rõ nguyên nhân như người bị bệnh tăng huyết áp, bệnh cường chức năng tuyến cận giáp hoặc có một số thuốc làm nâng cao acid uric máu (cyclosporin, pyrazinamid, ethambutol, liều thấp aspirin) hoặc tại người bị bệnh thận do nhiễm độc chì.
 Tăng acid uric máu gây bệnh gut. |
Acid uric máu khi nâng cao cao gây tác hại gì?
Ở cơ thể người bình thường, sự chuyển hóa các chất có nhân purin tạo ra 1 lượng acid uric có tính chất hằng định ở trong máu (nam giới từ 180 - 420mmol/l, nữ giới từ 150 - 360mmol/l). Khi chỉ số acid uric máu tăng cao hơn bình thường được gọi là nâng cao acid uric máu. Như vậy, chứng tăng acid uric máu là do rối loạn chuyển hóa gây ra. Đứng bậc nhất trong chứng nâng cao acid uric máu là người đã và đang mắc bệnh gút. Khi bị bệnh gút thì chắc chắn có acid uric trong máu tăng. Tuy vậy, lúc xét nghiệm thấy acid uric máu nâng cao thì chưa chắc là mắc bệnh gút (tất nhiên ngoài acid uric nâng cao thì bệnh gút còn có các triệu chứng khác, rất điển hình). Một số bệnh liên quan tới tăng acid uric máu như bệnh sỏi thận, suy thận mạn, bệnh đa u tủy xương, thiếu máu tan máu, bệnh bạch cầu (leucemia), sử dụng hóa chất gây độc tế bào trong điều trị bệnh ung thư, 1 số người nâng cao huyết áp hoặc bệnh đái tháo đường, béo phì, nâng cao mỡ máu. Tăng acid uric máu gây bất lợi cho sức khỏe nhưng với NCT thì càng bất lợi hơn, vì khi nâng cao acid uric máu, ví dụ chúng kết tủa và lắng đọng tại tim, mạch thì sẽ gây viêm mạch máu, xơ vữa động mạch gây thiểu năng mạch vành, đột quỵ hoặc gây viêm màng ngoài tim. Nếu kết tủa tại vùng đầu thì có thể gây viêm kết mạc, viêm mống mắt, viêm tuyến mang tai, viêm màng não. Nếu kết tủa ở vùng sinh dục, các tinh thể uric gây viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt. Theo 1 nghiên cứu tại Hà Lan, những bệnh nhân bị gút tại tuổi trung niên thường dễ bị tăng huyết áp (43%), tăng cholesterol máu (5%) và đái tháo đường (>50%). Vì thế, các chuyên gia vào khớp có 1 nhìn nhận mới: bệnh gút là dấu hiệu sớm của các bệnh vào tim, mạch.
Phòng ngừa thế nào hiệu quả?
Việc phòng chứng tăng acid uric máu gần như liên quan đến chính sách ăn, uống, trong đó các thực phẩm giàu purin là đáng để ý nhất. Vì vậy, những người đã từng có chứng tăng acid uric máu, đặc biệt có bệnh gút, cần ăn uống kiêng khem đúng mức. Không ăn các loại phủ tạng động vật như tim, gan, thận (bầu dục), lòng. Một số loại như da gà, vịt, ngan, ngỗng cũng nên hạn chế hoặc không ăn. Các loại thực phẩm như xúc xích, lạp sườn, thịt hun khói cũng nên hạn chế. Các loại hải, thủy sản cũng nên cân nhắc giữa điều lợi và bất lợi khi dùng với người có chứng tăng acid uric máu. Không nên uống rượu, bia (trừ rượu vang đỏ có thể sử dụng để khai vị khi thấy cần thiết); Uống đủ nước (1,5 - hai lít/ngày), không nên nhịn tiểu... Việc điều trị chứng tăng mỡ máu trên bệnh nhân có bệnh gút là giảm đau và sử dụng thuốc tăng cường đào thải acid uric máu.
ThS. Mai Hương
0 nhận xét:
Đăng nhận xét